Η ανδρική υπογονιμότητα είναι η κατάσταση κατά την οποία το σπερμοδιάγραμμα του άνδρα δεν είναι φυσιολογικό.
Στις αναπτυγμένες χώρες, ένα στα τρία ζευγάρια, ηλικίας μετά τα 30 έτη, παρουσιάζει πρόβλημα υπογονιμότητας, με τον ανδρικό παράγοντα να μετέχει περίπου στο 40%.
Το σπερμοδιάγραμμα είναι η εξέταση που αναλύει την ποιότητα του σπέρματος. Σπερμοδιάγραμμα που έχει όγκο σπέρματος πάνω από 2ml, αριθμό σπερματοζωαρίων >15 εκατομμύρια ανά ml, συνολικό αριθμό σπερματοζωαρίων πάνω από 40 εκατομμύρια, κινητικότητα >32% και μορφολογία φυσιολογικών σπερματοζωαρίων > 4%, θεωρείται φυσιολογικό.
Όταν στο σπερμοδιάγραμμα δεν ανευρίσκονται σπερματοζωάρια, τότε χρησιμοποιείται ο όρος αζωοσπερμία. Τα αίτια της αζωοσπερμίας διακρίνονται σε αποφρακτικά και σε μη αποφρακτικά.
Στην αποφρακτική αζωοσπερμία, τα σπερματοζωάρια παράγονται κανονικά στους όρχεις, όμως δεν εξέρχονται από την ουρήθρα είτε λόγω κάποιας απόφραξης της οδού που διανύουν, είτε λόγω γενετικής ανωμαλίας, κατά την οποία ο σπερματικός πόρος δεν υπάρχει.
Στην μη αποφρακτική αζωοσπερμία δεν παράγονται σπερματοζωάρια, γεγονός που μπορεί να οφείλεται σε διάφορες χρωμοσωμικές ανωμαλίες και σύνδρομα ή σε επίκτητες καταστάσεις, όπως τραύμα, συστροφή όρχεως, νεοπλάσματα, φαρμακευτικές ουσίες, εξωτερική ακτινοβολία, τοξικές ουσίες.
Η λεπτομερής λήψη του ιστορικού, η κλινική εξέταση, ο εργαστηριακός και απεικονιστικός έλεγχος, συνήθως αποκαλύπτουν τη φύση και την αιτία που προκαλεί διαταραχές στην ποιότητα του σπέρματος. Κάποιες φορές όμως ο έλεγχος δεν αποκαλύπτει συγκεκριμένο επιβαρυντικό παράγοντα, γεγονός που καλείται «ιδιοπαθής ανδρική υπογονιμότητα».
Οι θεραπευτικές επιλογές που προσφέρονται στις μέρες μας στον υπογόνιμο άνδρα είναι πολλές και σε πολλαπλά επίπεδα, γεγονός που καθιστά τη θέληση ενός ζευγαριού να αποκτήσει το δικό του παιδί στόχο ρεαλιστικό και εφικτό.
